بررسی سبک انس التائبین شیخ احمد جام در دو سطح فکری و ادبی ( زیبایی شناسی )

سبک شناسی ، علمی است که می کوشد ، براساس روش های مختلفی که تاکنون ابداع شده است ، به شناخت سبک های دوره ای و شخصی نائل شود . یکی از رایج ترین و کاربردی ترین روش ها در مطالعات ادبی ، روشی است که دکتر شمیسا در تقسیم اثر به سه سطح زبانی ، ادبی ، فکری و تحلیل آن بر اساس ویژگی های اثر در هرکدام از این سطوح ، ارائه می دهد . چنان که دکتر فتوحی نیز در کتاب سبک شناسی خود بر همین اساس روش سبک شناسی لایه ای خود را بر اساس پنج لایه ی آوایی ، واژگانی ، نحوی ، بلاغی و ایدئولوژیک ، بنا نهاده است که بیان دیگری از روش دکتر شمیسا می باشد . در این پژوهش ، ما در دو سطح فکری و ادبی به بررسی سبک شناسانه ی متن انس التائبین خواهیم پرداخت . انس التائبین از متون منثور صوفیانه ی فارسی در عرفان زهد و شرع و شیوه ی مجلس گویی صوفیانه و بلاغت منبری است شیوه ی مجلس گویی صوفیه مبتنی بر نوعی کلام ریتمیک و موسیقیایی است که در سجع ها و جناس ها و مهم تر از همه قرینه سازی های شیخ در اجزای جملات ، نمود بارز دارد . با این وجود به جز ویژگی های عمومی فوق ، مختصات سبک خاص شیخ جام در این اثر چشمگیر است که بیش از همه در تشبیهات شیخ و در تضادها و عناصر سبکی مربوط به اقتدار وسلطنت معنوی اولیاء نمود دارد . همچنین بسامد بالای برخی عناصر سبکی ، مانند تأکید و اغراق ، امر و نهی و کاربرد طنز هم نشان دهنده ی موضع ایدئولوژیک متن است . در پایان خواننده ی این اثر پژوهشی ، هم با سبک منبری صوفیه در عرفان زهد و شرع و هم با سبک خاص شیخ جام در انس التائبین ، آشنا خواهد شد .